کارشناسان، آغاز دوره جدید خشکسالی ایران را از 14 سال پیش تاکنون می‌دانند و ظاهرا تا سالیان دیگر نیز این خشکسالی امتداد خواهد یافت.
خشکسالی برای فلات ایران و کشورهای غربی و شرقی‌اش پدیده جدید و نا‌آشنایی نیست، چه اگر بود، سابقه چند هزار ساله قنات نیز وجود نداشت.
آنچه در دوران جدید احساس می‌شود، ضعف تدبیر و فقدان مدیریت بر امور آب است. آب از ابتدای خلقت در روی زمین از بین نرفته، بلکه از شکلی به شکل دیگر تغییر یافته، از بخار به مایع و جامد یا بالعکس و این معجزه آفرینش برای اصلی‌ترین عنصر حیات است.
سهم ایران از بارش‌های جهانی چیزی حدود یک سوم میانگین متوسط جهانی است که کمی تقلیل یافته و به حدود 210میلیمتر در سال رسیده است.
در حالی که این روزها همه مسئولان و دستگاه‌ها مردم را به صرفه‌جویی در مصرف آب دعوت می‌کنند، که البته حرف درستی است، اما از سهم 93 درصدی مصرف آب در صنایع و کشاورزی غرقآبی و کم‌بهره کمتر سخنی به میان می‌آید! گویی این مردم هستند که به تنهایی با صرفه‌جویی در این هفت درصد می‌بایست جور دیگر بخش‌ها را نیز بکشند.
هرچند شکی نیست که مردم میتوانند در موضوع یاد شده نیز نقش مهمی داشته باشند.
در تاریخ ایران، فراز و نشیب در خشکسالی و ترسالی پدیده جدیدی نیست. خشکسالی و تغییر اقلیم مشکلی است که در نقاط دیگر هم رخ می‌دهد و با مدیریت، درایت و ورود حاکمیتی در این عرصه قابل کنترل است.
رهبر معظم انقلاب نیز در اسفند 93 بحث حفظ محیط‌زیست را یک مطلب حاکمیتی دانسته و به این دولت و آن دولت وابسته نکردند.
می‌د‌انیم که آب نیز در کنار هوا، خاک و تنوع زیستی از ارکان تشکیل دهنده محیط‌زیست به شمار می‌آید و چه رکن حیاتی و مهمی. که حیات همه موجودات چه از دیدگاه دینی و چه علم تجربی به آن وابسته است.( و حیات هر چیز را از آب قرار دادیم. آیه 30 سوره مبارکه انبیاء)
در همین خصوص مدیرعامل موسسه مردم نهاد دوستداران و حافظان طبیعت ساوه و زرندیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا گفت: انسان‌ها در مواجهه با کم‌آبی به هر طریق ممکن نسبت به واخواهی و سهم‌خواهی اقدام می‌کنند و آنچه در این میان در معرض نابودی و هلاکت قرار دارد حیوانات بی‌گناهی هستند که به آنها حیات وحش می‌گوییم.
"مهدی فرقانی‌پور" افزود: حیات وحش موجوداتی هستند که همواره خود را از انسان دور نگهداشته و در طبیعت آزاد زندگی می‌کنند. حیوانات بی زبان و بی پناه که اگر از شلیک گلوله‌ها در امان بمانند از تشنگی ناشی از جاه‌طلبی و خودخواهی انسان‌ها، جان سالم به در نخواهند برد!
وی با بیان اینکه وظیفه دینی، عقلی و اخلاقی حکم می‌کند، حقآبه این موجودات رعایت شود، ادامه داد: در سال‌های اخیر، بسیاری از مزرعه‌داران و کشاورزان به جهت کم‌آبی و خشکسالی از صدها متر دورتر از مزرعه و باغ خود اقدام به انتقال آب چشمه‌ها و زه‌آب‌هایی که در خارج از مزرعه‌شان وجود دارد، کرده‌اند و در مواردی در کمال بی‌انصافی، قطره‌ای آب برای حیات وحش باقی نگذاشته‌اند!
به گفته وی در بخشی از اصل 45 قانون اساسی، دریاها، دریاچه ها، رودخانه‌ها و سایر آب‌های عمومی جزو انفال یا ثروت‌های عمومی تعریف شده است، حال باید پرسید به کدامین حکم قانونی و انسانی، هم باید انفال را تصرف کرد و هم حق شرب را از حیوانات وحشی دریغ کرد؟
وی تصریح کرد: کافی است به مزارع اطراف کوهپایه‌های شهرها سری بزنیم تا از نزدیک این بی‌انصافی‌ها را مشاهده کنیم.
این دوستدار طبیعت و حافظ حیات‌وحش در ادامه با بیان اینکه اسلام، کامل‌ترین و مترقی‌ترین دین است، به بیان آیات و روایاتی در این خصوص پرداخت و افزود: مضامین عالی در احادیث ما در خصوص سیراب کردن انسان و حیوان وجود دارد.
وی افزود: در همین رابطه پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند "از جمله برترین کارها نزد خدای بزرگ، سرد کردن جگر تفتیده(تشنه) است." (الامالی طوسی ص595) و امام باقر(ع) نیز می‌فرمایند "خدای متعال، خنک کردن جگر تشنه را دوست دارد و کسی که به جگری تشنه از چهار پا یا غیر آن آب رساند در روزی که سایه‌ای جز عنایت خدا نیست، زیر سایه عنایت خدا خواهد بود." (الکافی ج4 ص 58)
وی اضافه کرد: امام علی(ع) نیز می‌فرمایند "پیامبر(ص)، وضو می‌گرفتند که گربه‌ای نزد آن حضرت آمد، پیامبر دانست که آن حیوان تشنه است پس آن حضرت ظرف آب را به سوی گربه برد و آن حیوان آب نوشید و سپس ایشان وضو گرفتند." (بحارالأنوار ج16ص 293)
به گفته وی یک حکم فقهی هم در اسلام وجود دارد که آیت‌الله جوادی آملی در کتاب مفاتیح‌الحیات ذکر کرده‌اند و آن این است که :اگر حیوانی تشنه در معرض مرگ است و آب به اندازه‌ای نیست که انسان، هم حیوان را سیراب کند و هم وضو بگیرد، باید حیوان را سیراب کرد و به جای وضو تیمم کرد.
وی گفت: البته احادیث زیاد دیگری از همین دست وجود دارد نظیر آنکه امام صادق(ع) فرمودند "زنی بدین سبب گرفتار عذاب الهی شد که گربه‌ای را بست تا از تشنگی جان داد." (ثواب الاعمال) ص278)
فرقانی‌پور با بیان اینکه خوبی و کار خیر و احسان به موجودات اعم از انسان، حیوان و گیاه، پاداش و جزای خود را در هر دو عالم دارد، افزود: عقل هم حکم می‌کند که بدی نکنیم حتی به کوچکترین موجودات.
وی با اشاره به اینکه انسان، همیشه در معرض آزمایش و امتحان قرار دارد، اظهار کرد: ما نیز در دوران خشکسالی در معرض آزمایشی، اینکه می‌خواهیم با نفع‌طلبی و خودخواهی همه سهم آب را به خودمان اختصاص دهیم و یا اینکه حقی برای سایر موجودات قایل می‌شویم. این قانون خلقت است که بر زبان مولا علی(ع) جاری گشته است :ارحم، ترحم. رحم کنید تا به شما رحم شود (بحار ج 74ص396)
به گفته وی در مسئله آب و حق آبه حیات وحش هم سازمان حفاظت محیط‌زیست و هم سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری میتوانند بطور جدی ورود کنند.
وی اضافه کرد: خوشبختانه در ماده 11 قانون شکار و صید در بند "د" اشاره به مجازات تخریب چشمه‌ها و آبشخورهای حیات وحش در مناطق حفاظت شده و پناهگاه‌های حیات وحش شده و خاطیان به جزای نقدی از یک میلیون و 500 هزار ریال تا 30 میلیون ریال و یا حبس از 91 روز تا 6 ماه محکوم شده‌اند.
وی تصریح کرد: در ماده 12 همین قانون در بند "د" نیز عاملین آلوده کردن آب رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، چشمه‌ها و آبشخورها به مجازات از سه ماه تا سه سال و یا از جزای نقدی از یک میلیون و 500 هزار ریال تا 18 میلیون ریال محکوم شده‌اند.
وی با تاکید براینکه برای رعایت حقوق دیگران باید وجدان و خداوند را ناظر دانست افزود: چرا همیشه قانون و مجریان آن باید بازدارنده باشند در حالی که رعایت این مسایل حکمی وجدانی است.
وی با اشاره به اینکه خشکسالی طبیعت در مقابل خشکی و قحطی انسانیت، ذره‌ای بیش نیست، تصریح کرد: دوستداران و حافظان طبیعت به حکم اسلام و انسانیت تاکنون اقدام به ساخت آبشخور و احیای چشمه‌های آب حیات وحش و توجیه جوامع محلی کرده و در این راستا از هیچ کوششی دریغ نداشته اند.
وی بیان کرد: دوستداران و حافظان طبیعت ساوه و زرندیه نیز به منظور آب‌رسانی به حیات وحش مناطق ساوه و زرندیه پس از بحث‌های زیاد کارشناسانه، اقدام به ساخت چهار عدد آبشخور مجهز به شناور برای وحوش کردند که در مناطق مناسب نصب شده است.
وی با بیان اینکه ایجاد این آبشخورها حدود 700 هزار تومان هزینه برداشته است، خاطر نشان کرد: یک نکته در طراحی این آبشخورها وجود دارد و آن، بی خطر بودن آنها بخصوص در جلوگیری از غرق شدن جوجه پرندگان است.
براساس این گزارش، شاید باید در برنامه‌ریزی هایمان برای کاهش اثرات خشکسالی بر حیوانات، انسان ها و طبیعت، برنامه ریزی برای تلنگر زدن به دیوارهای گاه خاک گرفته وجدان و انسانیت را نیز لحاظ کرده و آب آگاهی و بیداری بر این دیوارهای زنگار گرفته بریزیم.
گزارش از : علی فرقانی، خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی
